تەبىئىي ساپ يالپۇز پاراشوكى قۇرۇتۇلغان ۋە ئېزىپ ياسالغان يېڭى يالپۇز يوپۇرمىقىدىن ياسالغان ، ھېچقانداق خىمىيىلىك تەركىب قوشمىغان. بۇ بارلىق تەبىئىي مۈلۈك يالپۇز تالقىنىنى ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ يېمەكلىكلىرىنىڭ بىخەتەر تاللىشىغا ئايلاندۇرىدۇ. نۇرغۇنلىغان سودا ئەرمەك ھايۋان يېمەكلىكلىرىگە ئوخشىمايدىغىنى ، تەبىئىي يالپۇز تالقىنىدا سۈنئىي رەڭ ، تەم ياكى چىرىشتىن ساقلاش دورىسى يوق بولۇپ ، ئەرمەك ھايۋانلىرىڭىزنىڭ ساغلاملىقىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.
2. خىمىيىلىك داۋالاش بولمىسا
نۇرغۇن يالپۇز مەھسۇلاتلىرى ئىشلەپچىقىرىش جەريانىدا خىمىيىلىك داۋالاش ئارقىلىق ئۇلارنىڭ پۇرىقى ۋە ساقلاش مۇددىتىنى ياخشىلايدۇ. قانداقلا بولمىسۇن ، تەبىئىي ساپ يالپۇز تالقىنى خىمىيىلىك قالدۇقلارنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن فىزىكىلىق قۇرۇتۇش ۋە ئېزىش ئۇسۇلىنى قوللىنىدۇ. بۇ جەريان يالپۇزنىڭ تەبىئىي تەركىبلىرىنى ساقلاپلا قالماي ، ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ يېمەكلىكلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.
بەزى مۇچ جەۋھىرىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش جەريانىدا ئورگانىك ئېرىتكۈچى ئىشلىتىلىشى مۇمكىن ، بۇ ئېرىتكۈچىلەرنىڭ قالدۇقلىرى ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ ساغلاملىقىغا يوشۇرۇن تەھدىد ئېلىپ كېلىشى مۇمكىن. قانداقلا بولمىسۇن ، تەبىئىي ساپ مۇچ تالقىنى ئىشلەپچىقىرىش جەريانىدا ھېچقانداق ئورگانىك ئېرىتكۈچى ئىشلىتىلمەيدۇ ، مەھسۇلاتنىڭ ساپلىقى ۋە بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.
1. ئىشتىھايىڭىزنى ياخشىلاڭ
يالپۇز پۇرىقى نۇرغۇن ئەرمەك ھايۋانلارنى جەلپ قىلىدۇ ، ئىشتىھانى ئۈنۈملۈك ئاشۇرالايدۇ. بولۇپمۇ توخۇ ئەرمەك ھايۋانلىرىغا نىسبەتەن مۇۋاپىق مىقداردا تەبىئىي ساپ يالپۇز تالقىنى قوشقاندا ، ئۇلارنىڭ تەمى غىزالىنىپ ، يېمەكلىككە بولغان قىزىقىشى كۈچىيىدۇ. بۇ ئىقتىدار ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ يېمەكلىكلىرىنى تۈزۈشتە ئالاھىدە مۇھىم بولۇپ ، ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ ئوزۇقلۇقنى ياخشى سۈمۈرۈشىگە ياردەم بېرەلەيدۇ.
يالپۇزنىڭ ھەزىم قىلىش رولى بار دەپ قارىلىدۇ. ھەزىم قىلىش ياخشى بولمىغان بەزى ئەرمەك ھايۋانلارغا نىسبەتەن مۇۋاپىق مىقداردا يالپۇز تالقىنى ئاشقازان-ئۈچەيدىكى بىئاراملىقنى پەسەيتىپ ، ھەزىم قىلىش شەربىتىنىڭ ئاجرىلىپ چىقىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ ، ھەزىم قىلىش ئىقتىدارىنى ياخشىلايدۇ. تەتقىقاتلاردا ئىسپاتلىنىشىچە ، يالپۇز تەركىبىدىكى بەزى تەركىبلەر ئاشقازان-ئۈچەينىڭ ھەرىكىتىنى غىدىقلاپ ، يېمەكلىكلەرنىڭ ھەزىم بولۇشى ۋە سۈمۈرۈلۈشىگە ياردەم بېرەلەيدىكەن.
3. ئېغىز بوشلۇقى مەسىلىلىرىنى پەسەيتىش
يالپۇزنىڭ سوۋۇتۇش سېزىمى ۋە باكتېرىيەگە قارشى تۇرۇش خۇسۇسىيىتى ئۇنى ئېغىزدىكى مەسىلىلەرنى پەسەيتىشتىكى كۆڭۈلدىكىدەك تاللاش قىلىدۇ. تەبىئىي ساپ يالپۇز تالقىنى ئەرمەك ھايۋانلىرىڭىزنىڭ نەپسىنى يېڭىلاپ ، ئېغىزدىكى باكتېرىيەنىڭ ئۆسۈشىنى ئازايتىدۇ ، بۇ ئارقىلىق ئېغىز بوشلۇقى كېسەللىكلىرىنىڭ خەۋپىنى تۆۋەنلىتىدۇ. دائىم ئەرمەك ھايۋانلىرىڭىزنىڭ يېمەكلىكلىرىگە يالپۇز تالقىنى قوشسىڭىز ، ئەرمەك ھايۋانلىرىڭىزنىڭ ئېغىز ساغلاملىقىنى قوغداشقا پايدىسى بار.
يالپۇزنىڭ مەلۇم ئانتىزىمغا قارشى تۇرۇش رولى بار بولۇپ ، بىر قىسىم كۆپ ئۇچرايدىغان پارازىت قۇرتلارغا ئۈنۈملۈك قارشى تۇرالايدۇ. گەرچە يالپۇز پاراشوكى كەسپىي ئانتىتېلانىڭ ئورنىنى ئالالمىسىمۇ ، ئەمما كۈندىلىك يېمەكلىككە مۇۋاپىق مىقداردا يالپۇز تالقىنى قوشقاندا ، ياردەمچى ئانتىتېلا دورىسى قىلىپ ، ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ ساغلام بولۇشىغا ياردەم بېرىدۇ.
تەبىئىي ساپ مۇچ تالقىنى تەركىبىدە ۋىتامىن ، مىنېرال ماددىلار ۋە ئوكسىدلىنىشقا قارشى تۇرغۇچى ماددىلار بار. بۇ يەردە ئاساسلىق تەركىبلەر ۋە ئەرمەك ھايۋانلىرىڭىزنىڭ سالامەتلىكىگە پايدىسى بار:
1. ۋىتامىن A.
ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ كۆرۈش قۇۋۋىتى ، ئىممۇنىتېت سىستېمىسى ۋە تېرە ساغلاملىقى ئۈچۈن ۋىتامىن A كەم بولسا بولمايدۇ. مۇچ تالقىنىدا مول ۋىتامىن A بار ، بۇ ئەرمەك ھايۋانلىرىڭىزنىڭ ئومۇمىي ساغلاملىقىنى ئاشۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
2. ۋىتامىن C.
ۋىتامىن C كۈچلۈك ئوكسىدلىنىشقا قارشى تۇرغۇچى ماددا بولۇپ ، ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ ئەركىن رادىكال زىياندىن مۇداپىئەلىنىپ ، ئىممۇنىتېت كۈچىنى ئاشۇرىدۇ. مۇچ تالقىنىدىكى ۋىتامىن C تەركىبى ئەرمەك ھايۋانلارنى قوشۇمچە قوغداش بىلەن تەمىنلەيدۇ.
مۇچ تالقىنىدا يەنە كالتسىي ، ماگنىي ، تۆمۈر قاتارلىق بىر قانچە مىنېرال ماددىلار بار ، بۇلار ئەرمەك ھايۋانلىرىڭىزنىڭ سۆڭىكى ، چىشى ۋە ئومۇمىي ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.
يالپۇز تەركىبىدىكى ئوكسىدلىنىشقا قارشى تۇرغۇچى ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ قېرىش ۋە كېسەللىكلەرگە قارشى تۇرۇپ ، سالامەتلىكىنى ساقلىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
ئەرمەك ھايۋانلار خوجايىنلىرى ئۆزلىرى ياسىغان ئەرمەك ھايۋانلارغا تەبىئىي ساپ يالپۇز تالقىنى قوشۇپ ، يېمەكلىكنىڭ تەمى ۋە ئوزۇقلۇق قىممىتىنى ئاشۇرالايدۇ. ئىت يېمەكلىكلىرى ، مۈشۈك يېمەكلىكلىرى ياكى ئۇششاق-چۈششەك يېمەكلىكلەرنى تەييارلىغاندا مۇۋاپىق مىقداردا يالپۇز تالقىنى قوشۇش تەۋسىيە قىلىنىدۇ ، ئادەتتە ھەر كىلوگىرام يېمەكلىككە 5-10 گرام يالپۇز تالقىنى.
ئەرمەك ھايۋانلار يېمەكلىك ئىشلەپچىقارغۇچىلارغا نىسبەتەن ، تەبىئىي ساپ يالپۇز تالقىنىنى تەبىئىي خۇرۇچ قىلىپ ، مەھسۇلاتلارنىڭ رىقابەت كۈچىنى ئاشۇرغىلى بولىدۇ. يالپۇز تالقىنىنى فورمۇلادا مۇۋاپىق ئىشلىتىش مەھسۇلاتنىڭ جەلپ قىلىش كۈچىنى ئاشۇرۇپلا قالماي ، يەنە ئوزۇقلۇق قىممىتىنى ئۆستۈرىدۇ.
3. ئۇششاق-چۈششەك يېمەكلىك سۈپىتىدە
يالپۇز تالقىنى ئەرمەك ھايۋانلارنى داۋالاشقا ئىشلىتىلىدۇ ، مەسىلەن يالپۇز پېچىنە ، يالپۇز شارچىسى قاتارلىقلار. بۇ خىل داۋالاش ئۇسۇللىرى مەززىلىك بولۇپلا قالماي ، ئەرمەك ھايۋانلارنى قوشۇمچە ئوزۇقلۇق ۋە ساغلاملىققا پايدىلىق.
ساپ تەبىئىي ، خۇرۇچسىز ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ يېمەكلىك تەركىبى بولۇش سۈپىتى بىلەن ، تەبىئىي ساپ يالپۇز تالقىنىنىڭ سالامەتلىككە نۇرغۇن پايدىسى بار. ئۇ ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ ئىشتىھاسىنى ياخشىلاپ ، ھەزىم قىلىشنى ئىلگىرى سۈرۈپ ، ئېغىز بوشلۇقى مەسىلىلىرىنى پەسەيتىپلا قالماي ، يەنە مول ئوزۇقلۇق بىلەن تەمىنلەيدۇ. مەيلى ئۆيدە ياسالغان ئەرمەك ھايۋانلار يېمەكلىكلىرى ياكى سودا مەھسۇلاتلىرى بولسۇن ، تەبىئىي ساپ يالپۇز تالقىنى كۆڭۈلدىكىدەك تاللاش. ئەرمەك ھايۋانلار خوجايىنلىرى يېمەكلىك بىخەتەرلىكى ۋە ساغلاملىقىغا تېخىمۇ ئەھمىيەت بەرگەنلىكتىن ، تەبىئىي ساپ يالپۇز تالقىنىنىڭ بازار ئىستىقبالى تېخىمۇ كەڭ بولىدۇ.تەبىئىي ساپ يالپۇز تالقىنىنى تاللاڭ ، ئەرمەك ھايۋانلىرىڭىزنى ساغلام ۋە تېخىمۇ مەززىلىك يېيىش تەجرىبىسى بىلەن تەمىنلەڭ ، ئۇلار ساغلاملىق ۋە خۇشاللىققا ئېرىشىش بىلەن بىللە يېمەكلىكتىن ھۇزۇرلىنالايدۇ.
بۇ ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ يېمەكلىكلىرىدە مۇچ (Mentha piperita) نى ئىشلىتىش تەتقىقاتىنىڭ مۇتەخەسسىسلەرنىڭ ئومۇمىي ئەھۋالى بولۇپ ، ئۇنىڭ پايدىسى ، قوللىنىلىشى ۋە بىخەتەرلىكىگە ئەھمىيەت بېرىدۇ.
2.1 يېيىشچانلىقىنى ئاشۇرۇش ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ يېمەكلىكلىرىگە يالپۇز قوشۇشتىكى ئاساسلىق سەۋەبلەرنىڭ بىرى ئۇنىڭ تەمنى ئاشۇرۇش ئىقتىدارى. تەتقىقاتتا كۆرسىتىلىشچە ، يالپۇز تەركىبىدىكى خۇشپۇراق بىرىكمىلەر ئەرمەك ھايۋانلىرىڭىزنىڭ ئىشتىھاسىنى غىدىقلىيالايدىكەن ، بۇ ئاچچىقسۇ يېگۈچىلەرگە پايدىلىق. ھايۋاناتلار ئىلمى ژورنىلىدا ئېلان قىلىنغان بىر تەتقىقاتتا بايقىلىشىچە ، يالپۇزنى ئۆز ئىچىگە ئالغان تەبىئىي تەملەرنى قوشقاندا ، قۇرۇق ئىت يېمەكلىكلىرىنىڭ يېيىشچانلىقى كۆرۈنەرلىك ياخشىلانغان (سىمىس قاتارلىقلار.).
2.2 ھەزىم قىلىش ساغلاملىق مۇچ ئادەتتە ئىنسانلارنىڭ ھەزىم قىلىش مەسىلىسىنى پەسەيتىشتە ئىشلىتىلىدۇ ، ئەرمەك ھايۋانلاردا مۇشۇنىڭغا ئوخشاش پايدا كۆرۈلگەن. مۇچ تەركىبىدىكى مانتولنىڭ ئاشقازان-ئۈچەينى پەسەيتىش رولى بارلىقى مەلۇم. «مال دوختۇرلۇق ئىچكى تېبابىتى» ژۇرنىلىدا ئېلىپ بېرىلغان بىر تەتقىقاتتا مۇچ يېغىنىڭ ئىتلاردىكى قورساق كۆپۈش ۋە گاز قاتارلىق ئاشقازان-ئۈچەيدە بىئارام بولۇش ئالامەتلىرىنى ئازايتىشقا ياردىمى بولىدىغانلىقى كۆرسىتىلدى (جونسون قاتارلىقلار. بۇ مۇچ تالقىنىنىڭ ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ يېمەكلىك تەييارلاشتا ھەزىم قىلىش ساغلاملىقىنى ئىلگىرى سۈرۈشكە ياردىمى بولىدىغانلىقىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.
2.3 ئېغىز ساغلاملىقى يالتىراق باكتېرىيەگە قارشى تۇرۇش خۇسۇسىيىتى بىلەن داڭلىق ، بۇ ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ ئېغىز تازىلىقىنى ساقلاشقا پايدىلىق. «مال دوختۇرلۇق چىش كېسەللىكلىرى ژۇرنىلى» دا ئېلان قىلىنغان بىر تەتقىقاتتا كۆرسىتىلىشىچە ، مۇچ يېغى ئىتلاردىكى ئېغىز باكتېرىيىسىنىڭ ئۆسۈشىنى ئازايتىپ ، چىش ئەتراپى كېسەللىكلىرىنىڭ خەۋىپىنى تۆۋەنلىتىشى مۇمكىن (ۋىللىيامىس قاتارلىقلار. ئەرمەك ھايۋانلىرىڭىزنىڭ داۋالىشى ياكى چىش چايناشلىرىغا مۇچ تالقىنى قوشسىڭىز ، ئېغىز بوشلۇقى ساغلاملىقى ۋە نەپەسنى ياخشىلاشقا پايدىسى بار.
2.4 مىكروبقا قارشى تۇرۇش خۇسۇسىيىتى مۇچنىڭ باكتېرىيەگە قارشى تۇرۇش خۇسۇسىيىتى بىر قانچە تەتقىقاتتا ئىسپاتلاندى. «يېمەكلىك ئىلمى ژورنىلى» دا ئېلىپ بېرىلغان بىر تەتقىقاتتا كۆرسىتىلىشىچە ، مۇچ جەۋھىرى ئېچېرىچيە كولى ۋە سالمونېللا قاتارلىق كۆپ خىل كېسەللىك قوزغاتقۇچىلارغا قارشى كۆرۈنەرلىك مىكروبقا قارشى تۇرۇش پائالىيىتىنى نامايەن قىلغان (Lee et al., 2017). بۇ مۈلۈك ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ يېمەكلىكلىرىگە پايدىلىق بولۇپ ، بىخەتەرلىككە كاپالەتلىك قىلىش ۋە ساقلاش مۇددىتىنى ئۇزارتىشقا ياردەم بېرىدۇ.
4.1 ھۆل ۋە قۇرۇق ئەرمەك ھايۋانلار يېمەكلىكلىرى مۇچ تالقىنىنى ھۆل ھەم قۇرۇق ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ يېمەكلىك رېتسېپىغا قوشقىلى بولىدۇ. قۇرۇق كاۋاپداندا ئۇ تەم ۋە پۇراقنى ئاشۇرۇپ ، يېمەكلىكلەرنى ئەرمەك ھايۋانلىرىڭىزغا تېخىمۇ جەلپ قىلىدۇ. ھۆل يېمەكلىكلەردە ، يالپۇز كىشىگە يېقىشلىق تەم بىلەن تەمىنلەيدۇ ھەمدە ھەر قانداق ناچار پۇراقلارنى نىقابلاشقا ياردەم بېرىدۇ.
4.2 ئۇششاق-چۈششەك يېمەكلىكلەر ۋە چايناش يالپۇزلىرى ئەرمەك ھايۋانلارنى پىششىقلاپ ئىشلەش ۋە چىش چايناشنى ياساشتا ئالاھىدە ئالقىشقا ئېرىشتى. يالپۇز تالقىنى قوشقاندا تەمنى ياخشىلاپلا قالماي ، ئېغىز بوشلۇقى ساغلاملىقىنى ئىلگىرى سۈرۈش ۋە نەپەسنى يېڭىلاش قاتارلىق ئىقتىدارلار بىلەن تەمىنلەيدۇ. نۇرغۇن ئەرمەك ھايۋان ئىگىلىرى تەبىئىي تەركىبلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان نازۇ-نېمەتلەرنى ئىزدەپ ، يالپۇزنى كۆڭۈلدىكىدەك تولۇقلايدۇ.
4.3 قوشۇمچە مۇچنى ئەرمەك ھايۋانلارنىڭ يېمەكلىك تولۇقلاشلىرىدىمۇ ئىشلىتىشكە بولىدۇ ، بولۇپمۇ ھەزىم قىلىش ساغلاملىقىنى ياخشىلاش ياكى ئاشقازان-ئۈچەيدىكى بىئاراملىقنى پەسەيتىش ئۈچۈن لايىھەلەنگەن. بۇ فورمۇلا مۇچ يېغى ياكى پاراشوك ، شۇنداقلا ھەزىم قىلىش ئۈنۈمى بىلەن تونۇلغان باشقا تەبىئىي تەركىبلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
Smith, J. et al. (2018). «تەبىئىي تەمنىڭ قۇرۇق ئىت يېمەكلىكلىرىنىڭ يېيىشلىك بولۇشىغا بولغان تەسىرى».ھايۋانات ئىلمى ژورنىلى.
Johnson, L. et al. (2019).«مۇچ يېغىنىڭ ئىتلاردىكى ئاشقازان-ئۈچەيدىكى ئازابنى پەسەيتىشتىكى رولى.»مال دوختۇرلۇق ئىچكى تېبابىتى ژۇرنىلى.
Williams, R. et al. (2020).«مۇچ يېغىنىڭ كاناي ئېغىز بوشلۇقى ساغلاملىقىغا بولغان باكتېرىيەگە قارشى تەسىرى.»مال دوختۇرلۇق چىش كېسەللىكلىرى ژۇرنىلى.
Lee, J. et al. (2017).«مۇچ جەۋھىرىنىڭ يېمەكلىكتىكى كېسەللىك قوزغىغۇچىغا قارشى باكتېرىيەگە قارشى تۇرۇش پائالىيىتى.»يېمەكلىك ئىلمى Journal ورنىلى.